Występowanie hemoroidów w ciąży powiązane jest ze zmianami fizjologicznymi oraz hormonalnymi, do których dochodzi w ciele przyszłej mamy. W tym wyjątkowym czasie dolegliwości choroby hemoroidalnej można zmniejszyć za pomocą tzw. leczenia zachowawczego. Hemoroidy – czym są? Hemoroidy to określenie powiększających się guzków krwawniczych wypełnionych krwią. Występują one w kanale odbytu i dzielą się na dwa rodzaje: hemoroidy wewnętrzne i hemoroidy zewnętrzne. Hemoroidy wewnętrzne Hemoroidy wewnętrzne zlokalizowane są pod błoną śluzową odbytu. Przez to, że błona śluzowa nie jest unerwiona, to przy łagodnym powiększeniu guzki są praktycznie bezbolesne. O ich obecności świadczy wówczas krwawienie z odbytu, do którego dochodzi podczas oddawania stolca. Można je także wyczuć podczas badania przez odbyt. Wraz z rozwojem choroby hemoroidalnej guzki krwawnicze wewnętrzne mogą wypadać na zewnątrz odbytu. Wtedy zazwyczaj pojawia się ból, świąd, pieczenie. W wielu przypadkach hemoroidy same cofają się do środka odbytu. Jeżeli do tego nie dojdzie, to konieczne może być wykonanie specjalistycznego zabiegu. Hemoroidy wewnętrzne dzieli się ze względu na stopień rozwoju choroby. Wyróżniamy: hemoroidy stopnia I – są widoczne w badaniu anoskopowym i nie wypadają poza odbyt, hemoroidy stopnia II – wypadają z kanału odbytu i mogą również krwawić, po czasie samoistnie się chowają, hemoroidy stopnia III – wypadają poza odbyt i wymagają samodzielnego wepchania palcem do kanału odbytu, hemoroidy stopnia IV – wypadają i nie są w stanie samoistnie powrócić do kanału odbytu, wykazują również duże skłonności do obrzęków, zakrzepów, a oddawany przez nas stolec pokryty jest śluzem. Hemoroidy zewnętrzne Hemoroidy zewnętrzne możemy wyczuć oraz samodzielnie zlokalizować. Ich występowanie najczęściej powiązane jest z opuchnięciem w okolicach odbytu. Guzki krwawnicze powoduje także krwawienia podczas wypróżniania oraz dolegliwości bólowe, pieczenie i swędzenie. Jakie są przyczyny występowania hemoroidów w ciąży? Okres ciąży wiąże się ze stopniowym wzrostem objętości macicy, co prowadzi do szeregu fizjologicznych zmian, które mogą skutkować powiększaniem guzków hemoroidalnych. Najczęściej występującą przyczyną hemoroidów jest wzrost ciśnienia żylnego, które wywołane jest uciskiem macicy na żyły w obrębie jamy brzusznej i miednicy. Zwiększenie ciśnienia w żyle głównej dolnej determinuje zwolnienie przepływu krwi w jej wnętrzu i przyspieszenie ciśnienia w żyłach doprowadzających do niej krew – ciśnienie krwi rośnie również w żyłach występujących w okolicy odbytu. To natomiast prowadzi do powstawania zmian hemoroidalnych. Kolejną przyczyną hemoroidów w ciąży jest występowanie przewlekłych zaparć. Ciąża negatywnie wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, przez co w odbytnicy zalega kał, który uniemożliwia prawidłowy odpływ żylny. Wówczas dochodzi do zastoju krwi w guzkach krwawniczych. Uwaga: Warto wiedzieć, że suplementowanie żelaza może wpływać na występowanie zaparć. Również zwiększone stężenie żeńskiego hormonu – progesteronu – zwiększa podatność żył na rozciąganie. Natomiast niski stopień aktywności fizycznej i siedzący tryb życia dodatkowo upośledzają krążenie krwi w żyłach. Hemoroidy w ciąży – jakie są ich objawy? Pierwsze objawy hemoroidów mogą nie być uciążliwe, ponieważ problem hemoroidów najczęściej nasila się w III trymestrze ciąży. Niestety, wraz z rozwojem schorzenia pojawia się dyskomfort w okolicach odbytu, czyli uczucie pieczenia i swędzenia. Kobiety w ciąży mają również problem z pełnym wypróżnieniem, które wynika nie tylko z występowania zaparć, ale także z powiększonych guzków krwawniczych. Pojawia się również krwawienie z odbytu lub krew w stolcu. W zaawansowanym stadium choroby możliwe jest wypadanie hemoroidów na zewnątrz odbytu. W większości przypadków choroba hemoroidalna występując w okresie ciąży, samoistnie ustępuje do kilku miesięcy po porodzie. Uwaga: Choroba hemoroidalna o niskim stopniu zaawansowania nie stanowi przeciwwskazania do porodu naturalnego. Hemoroidy – do jakiego lekarza się udać? Przy podejrzeniu hemoroidów w ciąży diagnozę powinien potwierdzić lekarz specjalista – proktolog. Podczas wizyty wykonuje się proste badanie odbytu za pomocą palca. Ważny jest również szczegółowy wywiad lekarski. Czy można zapobiec hemoroidom? Długotrwała pozycja siedząca może nasilać objawy związane z hemoroidami, a także negatywnie wpłynąć na ich rozwój Kobiety w ciąży są szczególnie narażone na wystąpienie choroby hemoroidalnej, dlatego też już w czasie I trymestru ciąży warto wprowadzić elementy zapobiegawcze. Zwróćmy uwagę na: odpowiednie nawadnianie organizmu, jadłospis, który powinien składać się z żywności zawierającej błonnik, aktywność fizyczną – wystarczy również sam spacer na świeżym powietrzu, unikanie silnego parcia w czasie oddawania stolca, regularne wypróżnianie, przyjmowanie prawidłowej pozycji podczas wyróżniania – przyjmuje się, że najlepsza jest tzw. pozycja kuczna, w której nasze nogi i tułów tworzą kąt ostry, wywierając delikatny nacisk na jelito grube, unikanie długotrwałej pozycji siedzącej i podnoszenia ciężkich przedmiotów. Jeżeli mimo działań profilaktycznych i tak dojdzie do rozwoju choroby hemoroidalnej w czasie ciąży, to warto skupić się na zastosowaniu tzw. zachowawczych metod leczenia do momentu porodu. Leczenie guzków krwawniczych w ciąży jest uzależnione przede wszystkim od stopnia nasilenia występujących objawów. W tym wyjątkowym czasie mamy jednak ograniczony dostęp do niektórych substancji farmakologicznych ze względu na potencjalną szkodliwość dla dziecka. Wśród elementów leczenia zachowawczego możemy wymienić: zmianę diety, stosowanie nasiadówek, dbanie o higienę okolic odbytu i stosowanie papieru bezzapachowego, unikanie zbyt długiej pozostawania w pozycji siedzącej oraz silnych parć na stolec, regularny ruch – o ile nie jest on przeciwwskazany, stosowanie maści i czopków – od czwartego miesiąca ciąży i wyłącznie według wskazań lekarza. Jeżeli po okresie połogu guzki krwawnicze nie ulegną zmniejszeniu i będą nam nadal towarzyszyć silne dolegliwości, wówczas lekarz może zalecić leczenie chirurgiczne. Dieta przy hemoroidach W czasie ciąży istotne jest, aby do diety włączyć źródła błonnika. Dzięki temu będziemy przeciwdziałać zaparciom, czyli przyczynie rozwoju choroby hemoroidalnej. Źródła błonnika to: otręby: pszenne, owsiane, siemię lniane, brązowy ryż, pieczywo razowe, kasze: gryczana, jęczmienna, jaglana, orzechy, owoce, warzywa. Kluczowe jest również wypijanie dużych ilości płynów niegazowanych – najlepiej sięgać po naturalną wodę. Ziołowe nasiadówki W leczeniu hemoroidów w ciąży pomogą nam ziołowe nasiadówki, które możemy przygotować z oczaru wirginijskiego lub z kory dębu. Oczar wirginijski zneutralizuje dolegliwości bólowe, świąd i pieczenie okolic odbytu. Dodatkowo wzmocni naczynia krwionośne. Kora dębu obkurcza ściany naczyń włosowatych i zmniejsza ich przepuszczalność, dzięki czemu hamuje krwawienia. Pomaga także w utrzymaniu prawidłowego pH skóry w okolicach odbytu oraz wykazuje działanie antybakteryjne i odkażające. Nasiadówki polegają na zanurzaniu krocza w ciepłym, ziołowym wywarze przez okres 10-15 minut. Najlepiej, aby woda sięgała do poziomu bioder, a jej optymalna temperatura powinna wynosić około 37 stopni Celsjusza. Po zakończonej nasiadówce możemy delikatnie osuszyć okolice odbytu miękkim ręcznikiem lub poczekać do ich naturalnego wyschnięcia. Wywar do nasiadówki wykonujemy z 10-20 gramów oczaru wirginijskiego lub z kory dębu. Ziele umieszczamy w garnku i zalewamy litrem wody. Następnie całość gotujemy na wolnym ogniu przez około 10 minut. Na końcu przestudzamy i odcedzamy. Uwaga: Ziołowy wywar możemy zastosować również w celu przemywania okolic odbytu za pomocą np. wacika kosmetycznego. Prócz oczaru wirginijskiego i kory dębu zalecamy wywary z rumianku oraz z nagietka lekarskiego, które zadziałają ściągająco, złagodzą podrażnienia oraz zmniejszą stan zapalny w obrębie odbytu. Bibliografia Z. Grzebieniak, G. Marek, A. Agrawal, W. Kielan, Krwawienie z odbytu – zasady postępowania, Family Medicine & Primary Care Review, 2013 F. H. Wullnik, Hemoroidy. Poradnik dla pacjentów, 2008 M. Kołodziejczak, Zachowawcze leczenie choroby hemoroidalnej, Medycyna Rodzinna, 2011 K. Bielecki, H. Cabaj, Choroba hemoroidalna, Postępy Nauk Medycznych, 2000